Wat doorgaat voor ‘typisch boomer’ of ‘echt iets voor een millennial’ is vaak een effect van de leeftijd, niet van de generatie, zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. Tijd om af te stappen van makkelijke generatie-stereotypen, zo betoog ik ik mijn nieuwe column voor HP/De Tijd.

 In onze maatschappij hebben generaties een beetje de status van horoscopen gekregen. We smijten graag met labels zoals Babyboomers (geboren tussen 1946 en 1964), Gen X (1965-1980), Millennials (1981-1996), en Gen Z (1997-2012), alsof ze de sleutel zijn tot het mysterie van het menselijk gedrag. Babyboomers zijn zogenaamd vastgeroest in hun oude gewoontes, Millennials zijn permanent vastgelijmd aan hun smartphones, en Gen Z zoekt de waarheid in TikTok-video's. Maar net zoals je sterrenbeeld je niet vertelt wat voor persoonlijkheid je hebt, vertelt je geboortedatum ook niet écht iets relevants over wie je bent. Laten we kijken naar waarom het idee van generatieverschillen zo aanspreekt en wat ervan overblijft na wetenschappelijke analyse.

Generatie-labels zijn natuurlijk lekker makkelijk. Ze werken als kant-en-klare stempels die we op mensen plakken om hun gedrag te verklaren. "Dus je wilt flexibel werken en zoekt zingeving in je baan? Jij bent duidelijk een Millennial."  "Waarom gebruik je nog steeds een papieren agenda? Aha, je bent een Boomer.” Het probleem is dat deze labels nogal arbitrair zijn en niets fundamenteels zeggen over hoe iemand is of hoe die zijn werk doet.

In een recent wetenschappelijk artikel “Are generations a useful concept?” bekritiseren mijn collega-psychologen het generatieconcept. Allereerst lijken de gekozen tijdsperiodes tamelijk willekeurig gekozen te zijn. Waarom is bijvoorbeeld de grens tussen een Millennial en een Gen Z'er aan het einde van de jaren 90 getrokken? Was het omdat Britney Spears toen haar eerste hit scoorde of de cultfilm de Matrix uitkwam? Niemand die het echt weet. Het punt is: het idee dat iedereen die in een bepaald decennium is geboren dezelfde ervaringen en wereldbeelden deelt, is simpelweg onzin. Nemen we als voorbeeld de terroristische aanslag van 11 September 2001. Onderzoek uit 2016 laat zien dat Amerikanen van allerlei generaties deze aanslag als één van de meest significante gebeurtenissen in hun leven zagen. Dit voorbeeld geeft ook aan dat het onderzoek naar generaties nogal Amerikaans gericht is en dat we de generatie-labels dus ook niet zomaar kunnen plakken op mensen die in Nederland wonen en andere historische gebeurtenissen hebben meegemaakt (zoals de watersnoodramp en de moord op Pim Fortuyn).

Een belangrijk ander kritiekpunt op het onderzoek naar  generaties is dat het generatielidmaatschap verwart met leeftijdseffecten. Veel van de verschillen die vaak worden toegeschreven aan generatielidmaatschap zijn in feite het resultaat van mensen die zich in verschillende fasen van hun leven bevinden. Zo zijn jongere mensen meestal idealistischer en meer open voor verandering, terwijl oudere individuen vaak wat risicomijdender zijn en meer vasthouden aan  gewoonten. Deze neigingen zijn niet uniek voor specifieke generaties, maar weerspiegelen eerder het natuurlijke proces van ouder worden. Houding over werk is hier een goed voorbeeld van. Jongere werknemers -- Millennials of Generatie Z – worden nogal eens afgeschilderd als lastig omdat ze op zoek zijn naar een goede werk-privébalans of naar zingeving in hun werk. Oudere generaties zijn meer gefocust op baanzekerheid. Onderzoek suggereert echter dat deze verschillen grotendeels het gevolg zijn van leeftijd. Naarmate mensen ouder worden, veranderen hun prioriteiten, en wat ooit een verlangen naar flexibiliteit en vernieuwing was, kan plaatsmaken voor een grotere nadruk op veiligheid en routine. Onderzoekers ontdekten dat de vermeende verschillen in werkwaarden tussen generaties eigenlijk vooral te maken hadden met leeftijd. Millennials zoeken flexibiliteit en zingeving? Dat deden Gen X'ers ook toen ze jong waren. Ook van de vermeende toename in narcisme onder de nieuwe generaties blijft weinig over als je corrigeert voor leeftijdseffecten.

Het meest zorgwekkende aspect van de generatie-mythe is misschien wel de manier waarop het stereotypen bevordert. Door brede kenmerken toe te kennen aan hele cohorten van mensen, lopen we het risico vooroordelen te versterken en misverstanden in stand te houden. Millennials worden bijvoorbeeld vaak omschreven als verwend, lui of te afhankelijk van technologie. Babyboomers worden daarentegen soms gestereotypeerd als technofoben of als mensen die zich verzetten tegen verandering. Maar laten we vooral niet vergeten dat die generatie ook mensen als Steve Jobs, Bill Gates en Tim Berners-Lee heeft voortgebracht. Deze labels doen individuen tekort, die veel complexer zijn dan de stereotypen die aan hun generatie-labels verbonden zijn. Onderzoekers  vonden dat werknemers die in generatiestereotypen werden ingedeeld, anders behandeld werden op de werkvloer. Jongere werknemers, die vaak als "onervaren" of "minder hardwerkend" worden gezien, kunnen daardoor bijvoorbeeld worden overgeslagen voor leiderschapsrollen. Ondertussen worden oudere werknemers, die zogenaamd onhandig zouden zijn met technologie, buitengesloten van trainingen in digitale vaardigheden. Niet omdat ze het niet aankunnen, maar omdat ze in een bepaald hokje zijn geplaatst.

Dus, waarom blijven we vasthouden aan deze generatie-labels als ze niet kloppen? Het is simpel: ze zijn makkelijk. Ze geven ons een shortcut om de wereld te begrijpen, vooral in een tijd waarin we overspoeld worden met informatie. Maar dit gemak komt met een prijs. Het maakt ons blind voor de meer subtiele factoren die gedrag en voorkeuren echt beïnvloeden – zoals persoonlijkheid, interessen, opleiding en persoonlijke omstandigheden.

Voor organisaties zijn de lessen duidelijk: stop met het ontwikkelen van beleid dat gebaseerd is op generatiestereotypen. In plaats daarvan is het veel zinvoller om te focussen op de individuele behoeften en voorkeuren van medewerkers. Flexibele werkopties? Prima. Mogelijkheden voor levenslang leren? Zeker doen. Maar laat je niet misleiden door het idee dat al je Millennials zingeving zoeken en al je Boomers en Gen X-ers gewoon de pensioenstreep willen halen.

De waarheid is: we zijn allemaal veel complexer dan een simpel generatielabel kan verklaren. Dus de volgende keer dat iemand je probeert in te delen in een hokje op basis van je geboortedatum, bedenk dan dat je net zo goed een Gen X’er kunt zijn die van yoga of havermelk houdt of een Millennial die allergisch is voor selfies of avocado-toast. Want als het gaat om mensen, past geen enkel label perfect. Dus laten we die generatie-labels vaarwel zeggen en iedereen gewoon zien voor wie ze zijn: mensen die allemaal proberen hun weg te vinden, in hun relaties en in hun werk.