1 december 2024
Met de feestdagen in aantocht wil ik een stoutmoedig pleidooi houden voor het nuttigen van #alcohol. Een gewaagde zet vooral nu het leger van artsen, verslavingsdeskundigen en gezondheidsvoorlichters zich alweer in slagorde opstelt om ons te behoeden voor de gevaren van een glaasje teveel tijdens kerst. Toch durf ik te beweren dat zonder alcohol onze Westerse beschaving niet zo had gedomineerd. Neem Jezus Christus. Hij was te gast op een bruiloft toen de wijn op was. Hij aarzelde geen moment en vroeg zijn discipelen om een aantal vaten met water te vullen dat hij vervolgens omtoverde tot een fijne wijn. Daarna heeft Jezus nog enkele andere wonderen verricht, maar dit was zijn eerste en mogelijk belangrijkste.

In zijn boek “Drunk: How We Sipped, Danced, and Stumbled Our Way to Civilization” biedt de Canadese antropoloog Edward Slingerland een verfrissend perspectief op de rol van alcohol in de menselijke evolutie. Hoewel het vaak wordt gezien als risicovol genotsmiddel, maakt hij duidelijk dat alcohol een diepgaande en positieve rol heeft gespeeld in het versterken van sociale banden, het stimuleren van creativiteit, en het bevorderen van spirituele ervaringen, eigenschappen die ons in het dierenrijk uniek maken.

Alcohol is diep verankerd in de geschiedenis van menselijke samenlevingen. Al vele duizenden jaren maakt het deel uit van religieuze ceremonies, sociale rituelen en dagelijkse maaltijden. In het klassiek Griekenland fungeerde wijn als een instrument voor filosofische discussie tijdens symposia. In het oude Egypte was bier zo belangrijk dat het werd gezien als een offer voor de goden. Deze historische context laat zien dat alcohol een culturele waarde heeft die veel verder gaat dan zijn bedwelmende werking. Er is zelfs een theorie die stelt dat de landbouwrevolutie van pakweg 12.000 jaar geleden voortkwam uit het verlangen naar een fris biertje in plaats van een droge korst brood.

Eén van de sterkste argumenten voor alcoholgebruik ligt in zijn vermogen om sociale cohesie te bevorderen. Onderzoek toont aan dat mensen, wanneer ze samen drinken, minder geremd worden, waardoor onderlinge banden sneller worden gesmeed. Dit fenomeen gaat verder dan alleen vriendschappelijke interacties. Het heeft de kracht om vertrouwen te creëren en het sociale netwerk te versterken. Een prachtig voorbeeld is de Britse pub-cultuur, waar mensen van "all walks of life" samenkomen om te drinken, ontspannen en verbinden met anderen (toen ik in het Engelse Canterbury woonde was Ye Olde Beverlie mijn local pub waar onze community geregeld samenkwam). Alcohol dient dus als sociaal smeermiddel dat de communicatie tussen vreemden vergemakkelijkt en hun onderlinge band versterkt. Door gezamenlijk te drinken konden gemeenschappen groeien en nam de welvaart toe. Zakelijke transacties worden overal ter wereld nog immer gesmeed met een flinke dosis alcohol. Het idee erachter is dat met een paar drankjes op mensen hun maskers laten vallen, waardoor ze eerlijker gaan communiceren. Vandaar de gevleugelde uitspraak “In vino veritas.”

Alcohol heeft daarnaast een stress-verlagend effect. Uit onderzoek met ratten blijkt dat als je ze in een overvolle kooi zet, ze vaker aan de slang met alcoholhoudend water gaan lurken. Niet geheel onverwacht, toch? Als je ooit een overvolle trein of vliegtuig hebt overleefd, weet je waarom mensen zich graag laten gaan om tot rust te komen. Ondanks dat de maaltijdservices grotendeels zijn afgeschaft, kun je in het vliegtuig gelukkig nog steeds een drankje nemen om te relaxen.

En dan de liefde. Alcohol en romantiek gaan hand in hand. Met een paar drankjes op wordt het leven (en het gezicht van je date) ineens een stuk mooier. Onderzoekers ontdekten in het uitgaansleven het “sluitingstijdseffect”: mensen vinden elkaar steeds aantrekkelijker naarmate de avond vordert. Een 7 om 10 uur 's avonds wordt een stralende 9 om middernacht. Niet voor niets bloeien relaties vaak op net voor de bel van de laatste ronde in het halfduister van de kroeg.

Alcohol blijkt verder een positief effect te hebben op creatief denken. Wanneer het met mate wordt gebruikt, helpt het de geest om rigide denkpatronen te doorbreken en wordt het “out of the box denken gestimuleerd. Dit type denken is essentieel voor artistieke en innovatieve prestaties. Door remmingen te verminderen, kunnen drinkers makkelijker buiten de kaders denken en tot originele inzichten komen. Verschillende grote schrijvers, kunstenaars en artiesten, zoals Gerard Reve, Vincent van Gogh en Amy Winehouse waren heavy drinkers. Ze gebruikten alcohol om creatieve ideeën op te roepen en zich vrijer te uiten. Het lijkt dan ook zeker niet handig om de traditionele vrijdagmiddagborrel op het werk te vervangen met een alcoholvrije lunch.

Naast sociale en creatieve voordelen, heeft alcohol ook een belangrijke spirituele functie. In veel culturen en religies werd alcohol beschouwd als een middel om in contact te komen met hogere machten.

Nu wil ik zeker niet beweren dat we allemaal zonder rem naar de fles moeten slaan. Er zijn natuurlijk risico’s, zoals verslaving, gezondheidsproblemen en sociale problemen. Maar door een cultuur van matig en verantwoord drinken te bevorderen, kunnen we de balans vinden en zowel de voordelen van alcohol benutten als de nadelen beperken. De vraag rijst of er wellicht een nieuwe benadering nodig is voor intoxicatie in bredere zin. Veel landen hebben stappen gezet om het gebruik van bepaalde substanties te legaliseren en te reguleren, zoals cannabis. In therapie met psychedelica zien we bijvoorbeeld hoe gecontroleerd gebruik van deze stoffen kan bijdragen aan mentale gezondheid en emotioneel welzijn, wat ook een les biedt voor het verantwoorde gebruik van alcohol in onze samenleving.

Dus, als je de aankomende feestdagen een glas heft, doe dat dan gerust én bewust. Proost niet alleen op gezondheid en geluk, maar ook op creativiteit, verbinding en zelfs een beetje spiritualiteit. Want laten we eerlijk zijn, soms kan een goed glas wijn niet alleen een avond, maar ook een vriendschap, een idee of een inzicht teweegbrengen. Dat is het wonder van alcohol.