Macht en seks(e)

Uit "Lucy, Darwin & Lady Gaga"

[Actuele column vanwege de schrijnende voorbeelden bij de Voice of Holland van (vermeend) seksueel grensoverschrijdend gedrag van machtige mannen bij dit programma]

Je laatste adem uitblazen in je eigen bed, in het bijzijn van al je geliefden, dat is voor velen een gedroomd scenario. Waarschijnlijk ook voor Sultan Moulay Ismail die op 22 maart 1727 stierf. Sultan Moulay Ismail de Bloeddorstige, de machtige heerser over Marokko, stond niet alleen bekend om zijn gewelddadige karakter. Ook gaat hij de geschiedenisboeken in als de persoon met het meeste nageslacht. Geschat wordt dat hij de vader is van maar liefst 888 kinderen. Hij flikte dit kunstje door een harem te hebben van honderden jonge, vruchtbare vrouwen, veelal slavinnen, die hij één voor één bezwangerde. Een computersimulatie heeft berekend dat de sultan tenminste een keer per dag seks moet hebben gehad gedurende 32 jaar om dit record te vestigen.

Dit voorbeeld staat niet op zichzelf. In elke generatie zijn er helaas mannen die hun machtspositie gebruiken om seks af te dwingen. Bill Cosby, Domique Strauss-Kahn, Harvey Weinstein, het is oude wijn in nieuwe zakken. Evolutionair gezien is het slim voor de man om macht te verzamelen, omdat die hem toegang verschaft tot het andere geslacht. Bij ons neefje, de gorilla, is het zelfs zo dat alleen het alfamannetje het met de vrouwtjes mag doen, dus al het kroost in de groep is van hem. Macht is in de natuur een geweldige prijs om voor te strijden.

Wat pijnlijk is -- maar wat zeker niet als rechtvaardiging kan worden gezien voor seksueel grensoverscrhijdend gedrag door mannen -- is dat die machtshonger van de man misdchien uiteindelijk evolutionair gezien wel voortkomt uit de diepgewortelde voorkeur die vrouwen hebben om geassocieerd te worden met mannen met macht. Machtige mannen beschikken namelijk over middelen die aangewend kunnen worden om hun en hun eventuele nageslacht de best mogelijke uitgangspositie te geven in het leven, van het geld om een huis te kopen tot toegang tot de beste scholen en universiteiten. Beter de derde vrouw van een rijkaard dan de eerste vrouw van een pauper, redeneren vrouwen op diverse plekken in deze wereld waar polygamie nog steeds de norm is.

Macht vergroot de seksuele behoefte van de man. Toen Bill Clinton werd gevraagd naar de reden voor zijn affaire met stagiaire Monica Lewinsky, antwoordde hij: ‘Because I could’. Het verband tussen macht en seks is misschien wel een automatisme in het mannelijke brein.

Onderzoekers legden mannen en vrouwen scenario's voor waarin ze zich moesten voorstellen dat ze op een feestje waren en iemand van het andere geslacht hen aanraakte of enkele seconden aankeek. De mannen in het onderzoek bleken stelselmatig meer seksuele interesse af te leiden uit deze gedragingen dan de vrouwen. Deze seksuele 'overperceptie' van mannen is in onderzoeken in diverse landen aangetoond met verrassende consequenties. Zo moesten sommige supermarkten hun strategie om klanten te trekken aanpassen. In een training werd medewerkers geadviseerd om oogcontact te zoeken met klanten en om ze aan te raken. Maar toen er klachten binnenkwamen van vrouwelijke medewerkers die door mannelijke klanten werden lastiggevallen, zijn ze daarmee gestopt.

Wat doet macht met seksuele overperceptie? Amerikaanse psychologen lieten steeds twee mensen aan een taak werken waarbij ze ofwel samen beslissingen namen ofwel een van hen de baas was, die mocht beslissen hoe de taak werd uitgevoerd en de beloning werd verdeeld. Vervolgens lieten ze de personen een video zien van hun samenwerkingspartner. Deze was altijd van het andere geslacht. Wat bleek? Personen die de macht hadden, meenden vaker dat die ander seksuele interesse in hen zou hebben, vooral als ze dachten dat die partner single was. Vervolgens werkten ze samen aan de taak en ook dat werd geobserveerd. De onderzoekers zagen meer seksueel getint gedrag bij de persoon die de baas mocht spelen.

In het licht van de #MeToo-incidenten en de (vermeende) voorbeelden van seksueel wangedrag zoals bij de Voice of Holland kunnen we enkele conclusies te trekken uit dit onderzoek. Ten eerste lijkt macht vooral de seksuele interesse van de bovenliggende, meestal mannelijke, partij te vergroten, maar niet die van de onderliggende, meestal vrouwelijke, partij. Ten tweede treedt misbruik vooral op in situaties waarin de man de absolute macht heeft over iets wat de vrouw heel graag wil hebben. Denk aan de baas die in zijn eentje kan beslissen of jij je promotie of een plekje in de sportselectie krijgt of, in het geval van Harvey Weinstein, de begeerde Hollywood-filmrol. En tot slot is het aannemelijk dat seksueel machtsmisbruik vooral een mannenkwaal is. Belgisch onderzoek laat zien dat vrouwelijke managers hun macht even vaak misbruiken als hun mannelijke collega's, maar ze doen dat vaker in de vorm van pesterijtjes en kwaadsprekerij. Maar wie zoekt naar voorbeelden van seksuele intimidatie, moet echt bij het alfamannetje zijn.

Meer weten over de relatie tussen seks en macht?
Kunstman, J. W., & Maner, J. K. (2011). Sexual overperception: Power, mating motives, and biases in social judgment. Journal of personality and social psychology, 100(2), 282.